ئېلىمىز جەمئىيىتىدە قېرىلىشىشنىڭ بارغانسېرى ئېغىرلىشىشىغا ئەگىشىپ، ياشانغانلارنىڭ ئاخىرقى ئۆمرىدە ئۇلارغا روھىي جەھەتتىن كۆڭۈل بۆلۈش بىر چوڭ ئىجتمائىي مەسىلىگە ئايلاندى. ھازىر ئېلىمىزدە مۇتلەق كۆپ ساندىكى ياشانغانلارنىڭ ماددىي تۇرمۇشى ئاساسىي جەھەتتىن كاپالەتكە ئىگە بولغان بولسىمۇ، ئۇلارنىڭ مەنىۋى تۇرمۇشى تېگىشلىك غەمخورلۇققا ئىگە بولالمايۋاتىدۇ. تەكشۈرۈشتىن مەلۇم بولۇشىچە، ھازىر ئېلىمىزدىكى ياشانغان كېسەللەرنىڭ %50~%80 ى پىسخىكا كېسەللىرى بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدىكى %70 پىسخىكا كېسەللىكىنى مەنىۋى غەمخورلۇقنىڭ يېتەرسىز بولۇشى كەلتۈرۈپ چىقارغان. ياشانغانلار پېنسىيىگە چىقىپ خىزمىتى تۇيۇقسىز توختاپ، مۇھىتتا ئۆزگىرىش بولغانلىقى، شۇنىڭدەك ئىلگىرىكى ئالدىراشچىلىق بىكارچىلىق تۇرمۇشىغا ئۆزگەرگەنلىكى تۈپەيلىدىن، ئۇلار بۇ خىل مۇھىتقا پىسخىكا جەھەتتىن تېزلىك بىلەن ماسلىشالمايدۇ، بۇنىڭ بىلەن تۆۋەنكى بىرقانچە خىل ناچار روھىي ھالەتلەر كېلىپ چىقىدۇ:
① ئۆزىنى يوقىتىپ قويۇش: بەزى ياشانغانلار دەم ئېلىشقا پېنسىيىگە چىققاندىن كېيىن، يۇقىرى خىزمەت ئورنىدىن تۇيۇقسىزلا چېكىنگەنلىكى، شۇنداقلا روھىي كەيپىيات جەھەتتىن يېتەرلىك تەييارلىقى بولمىغانلىقى تۈپەيلىدىن يالغۇزلۇق ھېس قىلىپ، ئۆزىنى يوقىتىپ قويۇش ھېسسىياتىدا بولىدۇ.
② مەنىسىز ھېسسىياتتا بولۇش: بەزى ياشانغانلار بىر ئۆمۈر مۇھىم خىزمەت ئورنىدا ئىشلىگەچكە، دەم ئېلىشقا پېىسىيىگە چىققاندىن كېيىن قىلىدىغان ئىش يوق، جەمئىيەت ئېتىبار قىلمىدى دەپ قاراپ، ھاياتىنى مەنىسىز ھېس قىلىدۇ.
③ تىت- تىت بولۇش: بەزى ياشانغانلار خىزمەتتىكى ۋاقتىدا دېگىنى ھېساب بولىدىغان رەھبەر بولغاچقا، دەم ئېلىشقا پېنسىيىگە چىقىپ ئۆيگە قايتقاندىن كېيىن، خوتۇن، بالا- چاقىلىرىنىڭ ئۆزىگە رەھبەرلىك قىلغۇچى ۋە رەھبەرلىك قىلىنغۇچى مۇناسىۋىتىدەك بويسۇنمايۋاتقانلىقىدىن، ھازىر ئۆزىنىڭ بىر ئائىلە كىشىلىرىگىمۇ قوماندانلىق قىلالمايۋاتقانلىقىدىن ئەپسۇسلىنىدۇ، تىت- تىت بولىدۇ.
ياشانغانلارنىڭ دەم ئېلىشقا، پېىنىسىيىگە چىققاندىن كېيىنكى ئەنسىرەش، قورقۇش، تىت- تىت بولۇش قاتارلىق روھىي ۋە پىسخىكا جەھەتتىكى نورمال بولمىغان روھىي كەيپىياتى قاندا ماي كۆپىيىپ كېتىشى، تاجىسىمان ئارتېرىيىلىك يۈرەك كېسەللىكى، يۇقىرى قان بېسىمى قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ كېلىپ چىقىشى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ.
دۇنيا مىقياسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، تاجىسىمان ئارتېرىيىلىك يۈرەك كېسەللىكى، يۇقىرى قان بېسىمى، قاندا ماي كۆپىيىپ كېتىش كېسەللىكى قاتارلىقلارنىڭ پەيدا بولۇش نىسبىتىدە غەرب دۆلەتلىرى شەرق دۆلەتلىرىدىن، تەرەققىي قىلغان دۆلەتلەر تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەردىن، شەھەرلەر يېزىلاردىن يۇقىرى تۇرىدۇ.